Stoicijns denken
Stoïcijns denken
Een voor mij belangrijke filosofische stroming is de stoïcijnse filosofie. Stoïcijns coachen is een werkwijze van mij die ik hierop gebaseerd heb.
De Stoa is een filosofische school die in Griekenland ontstond. Stichter was Zeno van Krition (336-262). Zeno had toen hij de school stichtte, geen geld voor een gebouw. Hij gaf daarom al wandelend les, in de schaduw van een beschilderde zuilengalerij. Het Griekse woord voor dak of zuilengalerij is ‘stoa’ . De Romeinse Stoa bouwde voort op het denken van de Griekse Stoa. De belangrijkste vertegenwoordigers hiervan zijn Lucius Annaeus Seneca (4 v. Chr. - 65 n. Chr.), Epictetus (55-138) en Marcus Aurelius (121-170).
Zij pleitten voor het primaat van het morele. Pas als we ons leven op een morele wijze vormgeven is gemoedsrust en daardoor ook echt geluk mogelijk. Het denken van de stoïcijnen laat zien dat het vooropstellen van de behoeftebevrediging en zelfs het creëren van behoeftes ons niet gelukkig maakt.
De stoïcijnse denkwijze kan een vruchtbare invalshoek vormen voor het beantwoorden van de vraag hoe wij samen in de richting van een duurzame samenleving kunnen gaan en tegelijkertijd een morele ontwikkeling door kunnen maken. Zowel op het maatschappelijke als op het persoonlijke vlak. Want als je iets anders dan je moreel geweten belangrijk vindt voor je geluk dan maak je je afhankelijk van het toeval die je niet in je macht hebt.
Seneca: “Want wie ook maar iets beter acht dan morele zelfstandigheid of daarbuiten nog enige waarde erkent, houdt zijn kleed open voor wat door de fortuin op goed geluk rondgestrooid wordt en wacht in zenuwachtige spanning op strooigoed van die zijde.”
Een morele levenshouding is iets waar je zelf aan werkt en aan moet blijven werken. Belangrijk zijn deugden, plichten en vooral de juiste intentie. Waar komt de morele houding dan vandaan?
Seneca: “(…) uit een ontwikkeld zelfbewustzijn, uit eerzame bedoelingen en juiste handelingen, uit de minachting voor toevalligheden, uit de rustige en vastberaden levenswijze van iemand die één weg bewandelt.”
Deugden vormen als het ware de expressie van het morele geweten. Een deugd is een dispositie, een innerlijke houding, een onderdeel van het karakter van iemand. Het is het resultaat van een leerproces. Kardinale deugden zijn moed of dapperheid, rechtvaardigheid, matigheid en wijsheid. We ontwikkelen deugden door te kijken naar deugdzame anderen, door over morele vraagstukken te praten en er over te reflecteren.
De praktische filosofie speelt in het stoïcijns denken daarbij een belangrijke rol.
Seneca: “Wijsheid is het hoogste goed van het menselijk denken. De filosofie is de liefde voor de wijsheid en het streven daarnaar.”
Maar het is niet alleen een denken, maar ook een doen.
Seneca: “De filosofie (…) zij ligt niet in woorden, maar in een praktijk. (…) zij vormt en bewerkt de geest, ordent het leven, geeft richtlijnen voor ons handelen (…) Zonder haar kan niemand vrij van angst en zorgen leven (…).”
Dit is hard nodig want:
Epictetus: “Mensen worden niet in verwarring gebracht door de gebeurtenissen, maar door hun opvattingen over de gebeurtenissen. (…) Wanneer we dus gehinderd worden of in verwarring gebracht worden of verdriet hebben, laten we dan niet iemand anders de schuld geven, maar onszelf, dat wil zeggen onze opvattingen.”
Een drietal publicaties over het stoïcijns denken:
Michel de Montaigne baseerde zich ook op het stoïcijns denken.
Het boek Levenskunst à la Montaigne
gaat over zijn filosofie.
